Een Linotype is een drukmachine die vroeger vooral gebruikt werd door uitgevers van kranten en tijdschriften, en die in één machine de functies van zetten en gieten verenigde. De machine werd ontwikkeld door de Duitse immigrant Ottmar Mergenthaler en werd geproduceerd vanaf 1886.

Op een Linotype werd de tekst ingevoerd met behulp van een toetsenbord waarvan de indeling weinig weg heeft van de toetsenborden van moderne computers. Links stonden de onderkast letters (kleine letters), rechts de kapitalen (hoofdletters) en in het midden een aantal speciale tekens en de cijfers. Het meeste zetwerk werd met de linkerhand gedaan. Met de rechterhand werd de rest van de machine bediend, zoals het invoegen van speciale tekens die niet in het magazijn zitten, het wisselen van magazijnen en het spatiëren van de tekst.

De letters op het toetsenbord van een Linotype waren bij benadering geordend volgens aflopende frequentie van voorkomen. Bij Engelse Linotype-toetsenborden vormden etaoin shrdlu de eerste twee verticale kolommen op de linkerkant van het toetsenbord. De complete volgorde van het toetsenbord is etaoin / shrdlu / cmfwyp / vbgkqj / xz, dan cijfers en speciale tekens, gevolgd door ETAOIN / SHRDLU / CMFWYP / VBGKQJ / XZ in kapitalen.

Naast de Linotype stond een open bak met gesmolten lood. Bij het aanslaan van een toets viel er een matrijs met een letterteken uit een magazijn in een houder. Spaties vielen vanuit een ander kanaal tussen de woorden. Dit konden vaste spaties zijn, maar ook zogenaamde wig-spaties die voor het gieten de regel afsluiten en samen zorgden voor een uitgevulde regel. Als de regel (line) vol was dan werd deze gegoten: zo ontstond een hele zetregel uit één stuk lood, dat na gebruik terug kon omgesmolten en opnieuw gegoten worden.

Deze zetmachines leverden een grote tijdsbesparing op in vergelijking met handmatige letterzetten. Bovendien werden er telkens nieuwe letters gegoten, zodat er geen slijtage ontstond zoals bij herhaaldelijk gebruik van handletters.

Opgave

Vul het volgende Unix commando aan zodat alle letters van het alfabet die minstens één keer in het tekstbestand voorkomen achter elkaar en in hoofdletters worden uitgeschreven naar standaard uitvoer.

$ cat <bestandsnaam> | …

De letters moeten uitgeschreven worden volgens dalend aantal voorkomens, waarbij letters die evenveel voorkomen in alfabetische volgorde moeten uitgeschreven worden. Bij het tellen van het aantal voorkomens van de letters mag geen onderscheid gemaakt worden tussen hoofdletters en kleine letters.

Voorbeeld

In onderstaande interactieve bash sessie gaan we ervan uit dat de tekstbestanden declaration.en.txt¹ en declaration.nl.txt² zich in de huidige directory bevinden.

$ cat declaration.en.txt | …
ETNOAIRSHLDCFUMYGPBVWKQJXZ
$ cat declaration.nl.txt | …
ENIARTDOGLHVSKJMCBZPWFUY

Richtlijnen bij het indienen

Dien enkel het stuk van het commando in dat moet ingevuld worden op de plaats van de drie puntjes (…).

Epiloog

Linotypisten die een fout gemaakt hadden, konden die niet simpelweg met de hand verbeteren, maar moesten de regel afmaken zodat de slug (slak, het woord dat gebruikt werd voor de zetregel) uitgeworpen werd en er een nieuwe regel kon klaargezet worden. Een regel met een fout werd direct omgesmolten en de inhoud was dus niet van belang, maar hij moest toch volledig gevuld worden om in lood gegoten te worden. De snelste manier om genoeg letters in te voeren om een regel af te maken was door met de vingers van boven naar beneden over de toetsen te gaan, waardoor een betekenisloze zin die begon met etaoin shrdlu ingevoerd werd.

Als de slug per ongeluk niet verwijderd werd en bij de zetters aankwam, dan viel de ongewone combinatie op, waardoor ze makkelijk weg te halen was. Af en toe gebeurde het echter dat de regel bleef staan en toch in de krant of het tijdschrift terecht kwam. Dat gebeurde zo vaak dat de term ETAOIN SHRDLU opgenomen is in de Oxford English Dictionary³ en in de Random House Webster's Unabridged Dictionary⁴.