Computer technologie verandert de wereld in een hoog tempo.

Bijna 30 jaar geleden kreeg ik mijn eerste baan als computerprogrammeur. In die tijd gebruikten alleen grote bedrijven met uitgebreide administraties computers. Of liever gezegd, één computer, want het was zeldzaam dat een bedrijf er meerdere had. Vrijwel niemand had een PC in huis, Internet bestond nog niet, niemand had een mobiele telefoon. Mensen gebruikten schrijfmachines.

In de afgelopen 30 jaar is de manier waarop mensen leven en werken drastisch gewijzigd. Dit is buitengewoon duidelijk als je kijkt naar het werk dat mensen doen. Bijvoorbeeld, toen ik een kind was werd twee keer per dag post bezorgd – vandaag de dag komt de postbode twee keer per week langs, wat betekent dat het leger van professionele postbodes gedecimeerd is. Bankkantoren sluiten omdat bankieren veel gemakkelijker online gedaan kan worden. Helpdesks worden bemand door digitale avatars of vervangen door online informatiesystemen. Grote warenhuizen gaan failliet omdat mensen inkopen online doen, wat heeft geleid tot een enorme reductie in het aantal benodigde verkopers. En hoewel dat een lichte toename in de behoefte aan transportmedewerkers heeft veroorzaakt, met zelfrijdende voertuigen in het verschiet zal de werkgelegenheid voor chauffeurs snel tot nul afnemen.

Dit zijn alle beroepen voor wat we noemen “laag opgeleiden,” maar dat wil niet zeggen dat “hoog opgeleiden” veilig zijn. Ik heb programmeren gedoceerd aan professionele journalisten, die me vertelden dat computers grote delen van hun werk overnemen, zoals het schrijven van eenvoudige artikelen en het doen van onderzoek – ze wilden mijn cursus volgen omdat ze wisten dat zonder vaardigheden in het omgaan met digitale technologie, ze binnenkort op straat zouden staan. Programma’s zijn al ontwikkeld om eenvoudige maar o-zo-tijdrovende activiteiten van juristen te automatiseren, namelijk het doorzoeken van achtergrondmateriaal. Computers kunnen componeren, schilderen, en beeldhouwen – waarom zou je iemand een half jaar lang aan een blok graniet laten schaven als een 3D-printer een beeldhouwwerk in een paar uur tijd produceert? Zelfs het ontwerpen en uitvoeren van wetenschappelijke experimenten wordt in diverse wetenschapsgebieden al deels door computers gedaan.

In de 30 jaar dat ik werk, heb ik de arbeidsmarkt zien veranderen van een situatie waarin het gebruik van computers zeldzaam is, tot een situatie waarin de behoefte aan menselijke arbeidskrachten enorm is afgenomen – ongeacht het beroep. En die verandering is niet ten einde.

Dat betekent niet dat er geen plaats meer is voor mensen op de arbeidsmarkt. Maar het betekent wel dat alleen mensen die iets kunnen bijdragen wat de computer niet goed alleen kan doen, een baan kunnen krijgen. In de nabije toekomst zal de werkgelegenheid onveranderlijk verbonden zijn aan de mogelijkheden van werkzoekenden om de kracht van mensen en computers met elkaar te combineren zodat beide versterkt worden.

Het probleem is dat om de mogelijkheid te hebben computers in te zetten om de kwaliteit van je werk te verbeteren, het onvoldoende is als je een word processor of spreadsheet kunt gebruiken. Je moet daadwerkelijk in staat zijn de mogelijkheden van computers uit te buiten vanuit het perspectief van je eigen beroep. Bijvoorbeeld, een journalist die slechts in staat is een programma te draaien dat feiten van het Internet verzamelt, is niet nodig. Echter, een journalist die in staat is een dergelijk programma uit te breiden en te verbeteren, is een waardevolle kracht.

Om computers op een dergelijke creatieve manier te gebruiken, heb je vaardigheden nodig die je in staat stellen te denken en problemen op te lossen als een programmeur. Ik heb jarenlang studenten programmeren geleerd, en ik weet dat voor velen dit geen natuurlijke manier van werken is. Om de noodzakelijke vaardigheden te verkrijgen, moeten studenten een aantal intensieve cursussen op dit gebied volgen.

Als je bedenkt dat het de taak van universiteiten en hogescholen is om studenten voor te bereiden op een arbeidsmarkt waarop ze meer dan 40 jaar moeten functioneren, en als je overweegt dat in de nabije toekomst (als het niet al zover is) de kennis en kunde om de kracht van computers te incorporeren in om-het-even-welke baan een vereiste is voor iedere employee, zou je verwachten dat “programmeren” beschouwd wordt als een basisvaardigheid voor iedere student. Helaas is dat niet zo. Typische basiscursussen voor iedere student zijn “wetenschappelijk schrijven,” “wetenschapsfilosofie,” en “statistiek,” maar de meeste opleidingen zien programmeren nog steeds als niet meer dan een optie. Dat is het niet.

Iedere opleiding die “programmeren” niet als een verplichte cursus op het programma zet, faalt in mijn visie in haar taak studenten te prepareren voor de arbeidsmarkt. Ik zou zelfs het liefste zien dat middelbaren scholen – of misschien zelfs basisscholen – de leerlingen al zouden leren programmeren, omdat programmeervaardigheden gemakkelijker te leren zijn op jonge leeftijd. De reden is dat programmeren een creatieve manier van denken vereist, die lastiger aan te leren is als je al getraind bent in de “reproductieve” manier van denken en werken die scholen aanleren.

Alle studenten, ongeacht hun richting, moeten kunnen programmeren. Niet omdat iedereen programmeur moet worden – professioneel programmeren is hoogst gespecialiseerd werk dat slechts weinigen hoeven te beheersen. Maar de kennis om programma’s te kunnen bouwen geeft studenten de mogelijkheid te problemen aan te pakken als een programmeur, geeft hen inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van computers, en geeft hen de kracht computers in te zetten in een specifiek domein op een uniek menselijke manier.

Het doel van dit boek is om iedereen die dat wil te leren programmeren in Python. Het boek is voornamelijk gericht op middelbaren scholieren, en studenten die onbekend zijn met programmeren. Het boek moet het mogelijk maken voor iedereen om basiskennis van programmeren op te doen, en zodoende voorbereid te zijn op de arbeidsmarkt van de eenentwintigste eeuw.

Pieter Spronck
2 mei 2016
Maastricht, Nederland

Pieter Spronck is een Computer Science professor bij Tilburg University.