Wanneer we als mens een symbool, teken of woord zien, kennen we hier een bepaalde aangeleerde betekenis aan toe. Wanneer je bijvoorbeeld een rood bord met een streep tegenkomt, weet je onmiddellijk dat er iets verboden wordt. Dit noemen we de semantiek of betekenis van het symbool.

Hetzelfde geldt voor woorden: Wanneer we een woord tegenkomen, zoeken we de betekenis ervan op in ons geheugen. Wanneer we een woord niet (meer) kennen, kunnen we de betekenis vinden in het woordenboek. Deze betekenis is historisch gegroeid en volledig door de mens bepaald. De connectie tussen het woord `vork’ en een voorwerp om mee te eten is niet door de natuur of wetten van de fysica vastgelegd, maar door de mens zelf. Dat betekent echter ook dat talen kunnen veranderen doorheen de tijd en dat verschillende talen niet dezelfde betekenis aan symbolen geven.

❗ Begrip - Semantiek

Semantiek is de betekenis van een symbool, een woord of een zin in een taal.

Semantiek is cruciaal wanneer we met elkaar communiceren omdat het een boodschap toekent aan zinnen.

👀 Voorbeeld - Verjaardag 🎂

De volgende zin in de Nederlandse taal is betekenisloos: Ik ben jarig op 33 januari. Deze zin is grammaticaal correct maar semantisch incorrect want januari telt maar 31 dagen.

👀 Voorbeeld - Chomsky

Een ander bekend voorbeeld van een zin die grammaticaal correct is maar semantisch betekenisloos vinden we terug in een boek van Noam Chomsky. Vrij vertaald naar het Nederlands staat er:

Kleurloze groene ideeën slapen woedend.

Dit maakt opnieuw het onderscheid tussen syntaxis en semantiek duidelijk.

De betekenis van een woord of symbool kan verschillend zijn afhankelijk van de taal waarin we werken.

👀 Voorbeeld - Dubbele streep

Wat betekent het symbool ‘ll’ voor jou? Denk je aan een dubbele L-klank? Of aan het Romeinse cijfer 2? De betekenis kan afhangen van de plaats waar je het symbool ziet, de taal waarin je aan het werken bent, de persoon die het geschreven heeft, enzovoort.

🧠 Denkoefening - Cirkeltje ⭕

Welke verschillende betekenissen kan je bedenken voor een cirkeltje ‘o’?

Zelfs binnen dezelfde taal is de betekenis van een zin niet altijd met zekerheid te bepalen.

👀 Voorbeeld - De bank 🏦

Lees de volgende zin aandachtig: ‘Er staat een bank in het park.’ Kan je hieruit afleiden over wat voor bank het gaat?

👀 Voorbeeld - De directrice 👩‍💼

Lees de onderstaande zin aandachtig: ‘De leerkrachten hebben het vandalisme van de leerlingen onder leiding van de directrice onderzocht.’ Kan je hierna met zekerheid zeggen of de directeur verdacht werd?

Bij het programmeren van een computer is het belangrijk om eenduidig te zijn. Onduidelijkheden veroorzaken computerfouten, zogenaamde bugs, die ernstige gevolgen kunnen hebben.

❗ Begrip - Eenduidigheid

Eenduidigheid betekent dat een bepaald woord of symbool maar één betekenis heeft. Er kan hieromtrent dus geen verwarring ontstaan. Het tegengestelde van eenduidig is ambigu of dubbelzinnig.

🤔 Huh? - Kan het echt kwaad om onduidelijk te zijn in computercode? 🛰️

De Mars Climate Orbiter was een ruimtesonde op een NASA-missie naar Mars. De sonde had apparatuur om water te zoeken en het weer op Mars te bestuderen. Op 23 september 1999, bij het aankomen op Mars, werd het contact met de raket verloren. Onderzoek toonde later aan dat er een onduidelijkheid in de code zat: de stuurmotoren spraken met Britse eenheden (pond), terwijl de hoofdcomputer in kilogram rekende. Een kg komt ongeveer overeen met 2,2 pond, een problematisch verschil. De ruimtesonde, ter waarde van 327 miljoen dollar, kwam daardoor veel te laag aan en is volledig opgebrand in de atmosfeer van Mars.